1. Đột quỵ là gì?
Đột quỵ (tai biến mạch máu não) là tình trạng não bị tổn thương đột ngột do:
- Nhồi máu não (thiếu máu não cục bộ): mạch máu não bị tắc → máu không đến nuôi não.
- Xuất huyết não: mạch máu não bị vỡ → máu chảy vào não, chèn ép mô não.
Cả hai đều làm não thiếu oxy, tế bào não chết nhanh chóng. Vì vậy, người ta gọi:
👉 “Thời gian là não” – mỗi phút trôi qua là hàng triệu tế bào thần kinh mất đi.
2. Biểu hiện lâm sàng thường gặp
Dấu hiệu nhận biết sớm: Cách dễ nhớ nhất là nguyên tắc NHANH (FAST):
- N – Nhanh nhận biết mặt xệ: một bên mặt bị xệ xuống, cười méo.
- H – Hạ tay: tay yếu, không nâng lên được.
- A – Âm khó nói: nói ngọng, nói ú ớ, không diễn đạt rõ.
- NH – Nhanh gọi cấp cứu: cần đưa đến bệnh viện ngay, thời gian vàng tính bằng phút.
Ngoài các dấu hiệu phát hiện sớm (FAST – Nhanh), bệnh nhân có thể xuất hiện:
- Yếu hoặc liệt nửa người (mặt, tay, chân một bên).
- Mất hoặc rối loạn cảm giác một bên cơ thể.
- Nói ngọng, khó diễn đạt, khó hiểu lời nói.
- Mất thị lực một bên, nhìn đôi, hoặc nhìn mờ.
- Đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thăng bằng.
- Trường hợp nặng: rối loạn ý thức, hôn mê.
📌 Khi có dấu hiệu nghi ngờ, cần đi cấp cứu ngay. Bác sĩ sẽ thăm khám và chỉ định hình ảnh học (CT hoặc MRI não) để xác định loại đột quỵ (nhồi máu hay xuất huyết), từ đó quyết định điều trị.
3. Diễn tiến sau đột quỵ và hướng can thiệp
- Giai đoạn cấp: nguy hiểm, cần điều trị tại bệnh viện.
- Giai đoạn hồi phục: thường từ vài tuần đến vài tháng, bệnh nhân có thể cải thiện tốt nếu được phục hồi chức năng tích cực.
- Giai đoạn mạn tính: sau 6 tháng, tiến triển chậm hơn, chủ yếu là duy trì, phòng biến chứng và thích nghi.
4. Khi nào cần đi khám và tái khám?
- Ngay khi có dấu hiệu cấp tính (FAST hoặc các triệu chứng trên).
- Sau khi điều trị ổn định: cần tái khám định kỳ để điều chỉnh thuốc, kiểm soát yếu tố nguy cơ, theo dõi biến chứng.
- Tái khám ngay khi có dấu hiệu bất thường trở lại: yếu tay chân, méo miệng, nói ngọng, đau đầu nhiều, chóng mặt nặng.
5. Phòng ngừa đột quỵ
- Phòng ngừa nguyên phát (chưa từng bị đột quỵ):
- Kiểm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu.
- Ăn uống lành mạnh, nhiều rau xanh, ít muối, hạn chế rượu bia.
- Bỏ thuốc lá, tập thể dục đều đặn, duy trì cân nặng hợp lý.
- Phòng ngừa tái phát (đã từng bị đột quỵ):
- Tuân thủ điều trị thuốc theo hướng dẫn bác sĩ (chống đông, hạ áp, hạ mỡ máu…).
- Theo dõi định kỳ và điều chỉnh lối sống.
- Tập luyện phục hồi đều đặn, tránh bỏ ngang.