📍 1. Cột sống cổ là gì và có chức năng gì?
Cột sống cổ là phần trên cùng của cột sống, gồm 7 đốt sống (C1 đến C7). Dù mảnh hơn các đoạn khác nhưng đây là vùng linh hoạt và quan trọng:
- ✅ Cho phép đầu xoay trái/phải, ngửa – cúi – nghiêng
- ✅ Nâng đỡ đầu (~4–5 kg)
- ✅ Bảo vệ tủy sống cổ và các dây thần kinh đi đến vai – tay – ngực trên
👉 Bất kỳ tổn thương nào ở vùng này đều có thể ảnh hưởng đến vận động, cảm giác, hoặc thăng bằng.
🦴 2. Cấu trúc chính của từng đốt sống cổ
Mỗi đốt sống cổ giống như một “hộp nhỏ” với các phần:
| Bộ phận | Chức năng chính |
|---|---|
| Thân đốt sống | Ở phía trước, chịu lực nâng đầu |
| Cung đốt sống | Ở phía sau, bao quanh ống sống để bảo vệ tủy |
| Mấu gai, mấu ngang | Là nơi cơ và dây chằng bám vào |
🔍 Đặc biệt:
- C1 (Atlas): không có thân đốt, giống như một chiếc vòng – cho phép gật đầu
- C2 (Axis): có mỏm nha giống như một trục xoay – cho phép xoay đầu trái/phải
🔗 3. Khớp ở cổ và đĩa đệm
Cột sống cổ có 2 loại khớp chính giúp cổ chuyển động linh hoạt mà vẫn ổn định:
1. Khớp đĩa đệm – đốt sống
- Nằm giữa thân các đốt sống (trừ C1–C2)
- Gồm:
- Nhân nhầy (giống gel mềm)
- Vòng sụn xơ bao bên ngoài
👉 Chức năng:
- Hấp thu lực, giảm chấn động
- Giữ khoảng cách giữa đốt sống
- Tạo không gian cho rễ thần kinh đi ra
2. Khớp liên mấu (Facet joints)
- Ở phía sau mỗi đốt sống
- Giúp kiểm soát hướng chuyển động, tránh quá tầm
🧬 4. Mối liên hệ với tủy sống và rễ thần kinh
Bên trong cột sống cổ là tủy sống, như một “dây cáp trung tâm” điều khiển toàn bộ vùng cổ, vai, tay.
Từ tủy, các rễ thần kinh đi ra hai bên, chui qua lỗ giữa hai đốt sống để:
- Điều khiển cảm giác, vận động ở vai – cánh tay – bàn tay
- Gửi tín hiệu từ não đến ngực trên và cơ thở
❗ Vì sao bị tê tay, đau cổ lan xuống vai?
- Nếu bị thoát vị đĩa đệm, gai xương, hoặc hẹp ống sống:
- → Chèn ép rễ thần kinh → gây đau, tê, châm chích, yếu cơ
- → Chèn ép tủy sống cổ → gây mất thăng bằng, yếu cả chân tay, nặng hơn có thể rối loạn đi lại – tiểu tiện
🧠 Hình ảnh dễ hiểu: đĩa đệm như chiếc gối, khi phình ra sẽ ép vào dây thần kinh, gây “lỗi tín hiệu” – khiến bạn thấy tê, đau, yếu.
⚠️ 5. Những điều cần lưu ý với cổ
| Đặc điểm | Lưu ý quan trọng |
|---|---|
| Cột sống cổ nhỏ, linh hoạt | Nhưng dễ tổn thương nếu sai tư thế hoặc gặp chấn thương |
| Các vấn đề thường gặp | Thoái hóa, thoát vị đĩa đệm, gai xương, chèn ép thần kinh |
| Các triệu chứng báo động | Đau cổ lan xuống tay, tê bì, yếu cơ, mất thăng bằng, đi lại khó |
| Nên khám sớm khi nào? | Khi có dấu hiệu chèn ép rễ hoặc tủy sống (đau, tê, yếu kéo dài, hoặc rối loạn tiểu tiện) |
✅ 6. Mẹo bảo vệ cổ hằng ngày
- Đặt màn hình ngang tầm mắt, tránh cúi đầu lâu
- Không dùng gối quá cao hoặc quá cứng
- Tránh ngồi sai tư thế khi dùng điện thoại, máy tính
- Thường xuyên tập các động tác giãn cổ vai gáy nhẹ nhàng
- Tránh bẻ cổ mạnh hoặc xoay đột ngột
📝 Tóm tắt nhanh
| Mục chính | Ghi nhớ đơn giản |
|---|---|
| Số đốt sống cổ | 7 đốt (C1–C7) |
| Khớp chính | Đĩa đệm – Liên mấu |
| Đĩa đệm cổ | Hấp thu lực, giúp vận động |
| Tủy sống & rễ thần kinh | Điều khiển tay, vai, thở |
| Nguy cơ phổ biến | Thoái hóa, thoát vị, chèn ép thần kinh |