🔍 Đại cương & Định nghĩa
Thoái hoá cột sống thắt lưng là tình trạng lão hoá tự nhiên của cột sống, đặc biệt thường gặp ở người từ trung niên trở đi. Theo thống kê, khoảng 80% người trưởng thành từng trải qua đau lưng ít nhất một lần.
Tình trạng này không chỉ xảy ra ở người lớn tuổi mà còn gặp ở người trẻ làm việc nặng, ngồi lâu hoặc căng thẳng kéo dài.
⚠️ Nguyên nhân
Thoái hóa là quá trình diễn ra theo thời gian do:
- Tuổi tác: Giảm nước và chất dinh dưỡng của đĩa đệm.
- Làm việc nặng hoặc cúi, khom, vặn người lặp lại.
- Béo phì, hút thuốc, đái tháo đường…
- Căng thẳng, lo âu, mất ngủ cũng làm tăng cảm nhận đau.
Cột sống bị ảnh hưởng nhiều nhất là L4–L5 và L5–S1, vì đây là những đốt chịu lực nhiều nhất.
💢 Triệu chứng
Tuỳ người, thoái hóa có thể không gây triệu chứng gì. Nhưng nếu có, bạn có thể thấy:
- Đau âm ỉ hoặc nhói vùng thắt lưng, tăng khi cúi, xoay người, ho, hắt hơi.
- Cứng lưng buổi sáng, đi lại cảm thấy khó chịu.
- Đau lan xuống mông, chân nếu có chèn ép dây thần kinh.
- Cảm giác yếu cơ, đi lại khó khăn nếu bệnh tiến triển nặng.
Nếu đau về đêm, sốt, sụt cân hoặc yếu liệt → nên đi khám sớm (dấu hiệu cảnh báo bệnh nặng hơn).
🧪 Chẩn đoán
Bác sĩ sẽ khám toàn diện:
- Tư thế, dáng đi, mức độ gập-duỗi lưng.
- Các nghiệm pháp thần kinh như Lasègue, test căng thần kinh đùi…
- Đánh giá sức cơ, cảm giác, phản xạ chi dưới.
Chụp phim X-quang hoặc MRI giúp xác định:
- Thoái hoá đĩa đệm, khớp diện nhỏ.
- Gai xương, trượt đốt sống, hẹp ống sống.
- Chèn ép rễ thần kinh (nếu có).
🛟 Hướng dẫn ban đầu
Phần lớn đau thắt lưng do thoái hóa sẽ tự giảm trong 4–6 tuần.
👉 Bạn nên:
- Nghỉ ngơi tương đối trong giai đoạn đầu, tránh nằm quá lâu.
- Dùng thuốc giảm đau, giãn cơ theo chỉ định.
- Kết hợp chườm nóng/lạnh, xoa bóp nhẹ, kéo giãn cơ.
- Duy trì vận động nhẹ trong mức chịu được.
🔄 Điều trị không phẫu thuật
Phục hồi chức năng là nền tảng:
Giai đoạn cấp:
- Học lại tư thế đúng (đứng, ngồi, nâng vật).
- Bài tập cơ bản: co cơ tĩnh, duỗi nhẹ trong tầm không đau.
Giai đoạn phục hồi:
- Làm mạnh dần cơ lưng – cơ bụng – cơ mông.
- Tập các bài gập – duỗi cột sống, bước lên bậc, giữ thăng bằng.
- Kết hợp bài tập cốt lõi (core strengthening).
Giai đoạn chức năng:
- Tập luyện các hoạt động thực tế: mang vác, cúi, xoay.
- Phòng ngừa tái phát bằng tập thể dục đều đặn, sống lành mạnh.
💉 Thủ thuật nếu điều trị thường không hiệu quả
Nếu sau 3 tháng tập mà vẫn đau dai dẳng, bác sĩ có thể đề xuất:
- Tiêm ngoài màng cứng: giảm đau tạm thời nếu có chèn ép thần kinh.
- Tiêm khớp diện nhỏ: nếu đau do khớp thoái hóa.
- Một số liệu pháp mới như IDET, laser nội đĩa, tế bào gốc đang được nghiên cứu.
🏥 Phẫu thuật (chỉ định chọn lọc)
Phẫu thuật được cân nhắc nếu:
- Đã điều trị bảo tồn nhưng không cải thiện.
- Có chèn ép thần kinh nặng, gây yếu liệt, mất chức năng.
- Trượt đốt sống nặng hoặc hẹp ống sống gây tàn tật.
Các kỹ thuật thường dùng:
- Hàn khớp (fusion): làm cứng đoạn đốt sống gây đau.
- Đĩa đệm nhân tạo (ít phổ biến, hiệu quả chưa rõ ràng).
🚩 Khi nào cần đi khám sớm?
- Đau kèm sốt, sụt cân, mất ngủ nhiều.
- Tê, yếu chân, rối loạn tiểu tiện.
- Đau dữ dội dù đã nghỉ ngơi đúng cách.
- Lo lắng nhiều, ảnh hưởng sinh hoạt.
🧘♂️ Ghi nhớ dành cho bạn
- Thoái hoá là bình thường, không phải “gãy lưng”.
- Đau không có nghĩa là bệnh nặng.
- Vận động đúng, tư thế đúng giúp giảm đau và ngăn tái phát.
- Điều trị sớm, hiểu rõ bệnh giúp sống vui, sống khoẻ với cột sống của mình.