Một số người gọi là “lồi đĩa đệm” hay “xẹp đĩa đệm”, nhưng quan trọng hơn cả là hiểu đúng để phục hồi an toàn và chủ động.
🔍 Đây là tình trạng gì?
Trong cột sống, giữa mỗi hai đốt sống có một chiếc “đĩa đệm” – giống như một lớp đệm giúp hấp thu lực và bảo vệ khớp.
Khi bị thoát vị, phần nhân nhầy bên trong đĩa bị đẩy ra ngoài, chèn ép lên rễ thần kinh. Điều này gây ra đau lưng và có thể lan xuống chân – còn gọi là đau thần kinh tọa.
❓ Vì sao lại bị thoát vị?
Nguyên nhân thường gặp là:
- Thoái hóa theo tuổi: đĩa đệm khô, mất độ đàn hồi, dễ rách.
- Làm việc sai tư thế: khom lưng nhiều, bê vật nặng bằng lưng thay vì bằng chân.
- Chấn thương, tai nạn, té ngã.
- Ít vận động, thừa cân, hút thuốc, hoặc ngồi lâu (ví dụ tài xế, dân văn phòng).
🧠 Thoát vị không phải luôn nguy hiểm. Nhưng nếu để lâu, có thể gây yếu chân, mất cảm giác hoặc ảnh hưởng tiểu tiện.
🔎 Triệu chứng thường gặp
- Đau lưng dưới: âm ỉ hoặc dữ dội.
- Đau lan xuống mông, chân (đau thần kinh tọa).
- Tê, châm chích ở chân, bàn chân.
- Yếu cơ chân, đi lại khó khăn.
- Nếu nặng: mất kiểm soát tiểu tiện, tiêu tiểu khó (rất nguy hiểm, cần cấp cứu ngay).
🧪 Chẩn đoán
Bác sĩ sẽ khám lâm sàng, kiểm tra sức cơ, cảm giác, phản xạ. Một số test như Straight Leg Raise (SLR) giúp đánh giá chèn ép thần kinh.
📷 MRI là phương tiện chẩn đoán chính xác nhất – giúp thấy rõ vị trí, mức độ thoát vị và rễ thần kinh bị ảnh hưởng.
💡 Hướng dẫn ban đầu (tự chăm sóc)
Trong giai đoạn đầu, đa số trường hợp có thể hồi phục không cần mổ nếu chăm sóc đúng:
- Nghỉ ngơi 1–2 ngày nếu đau nhiều, nhưng không nằm lâu quá 3 ngày.
- Tránh cúi, xoay người, bê vật nặng.
- Có thể chườm lạnh (trong 48h đầu), sau đó chuyển sang chườm ấm.
- Dùng thuốc giảm đau, giãn cơ nếu cần (theo đơn).
🧘♂️ Tập luyện nhẹ nhàng sớm – trong tầm không đau – giúp đĩa đệm phục hồi nhanh hơn.
🛠 Điều trị không phẫu thuật
Đây là lựa chọn đầu tiên cho hầu hết người bệnh.
1. Thuốc và nghỉ ngơi hợp lý
- Thuốc giảm đau (NSAIDs) hoặc thuốc giãn cơ ngắn ngày.
- Tránh nằm lâu, hạn chế ngồi lâu và đứng quá lâu.
2. Vật lý trị liệu và tập phục hồi
- Bài tập nhẹ nhàng: co cơ tĩnh, kéo giãn cơ lưng – mông – chân.
- Tăng dần sức mạnh cơ bụng – lưng – mông.
- Tránh gồng cơ khi đau, không tập trong tư thế xoắn vặn.
3. Tiêm ngoài màng cứng (nếu cần)
- Có thể chỉ định nếu đau nhiều, kéo dài trên 6 tuần.
- Giúp giảm viêm và đau tạm thời – không làm tan thoát vị, nhưng hỗ trợ phục hồi.
🏥 Khi nào cần phẫu thuật?
Chỉ khoảng 5–10% người bệnh cần mổ.
💉 Chỉ định mổ nếu:
- Không đáp ứng với điều trị sau 6–12 tuần.
- Đau lan, yếu chân tăng dần, không thể đi lại.
- Có triệu chứng nguy hiểm như tiểu tiện mất kiểm soát.
Các loại mổ thường gặp:
- Microdiscectomy: mổ vi phẫu – lấy phần thoát vị ra.
- Mổ nội soi (Endoscopic discectomy): xâm lấn tối thiểu, hồi phục nhanh.
- Mổ hở: dành cho trường hợp phức tạp, thoát vị nhiều tầng.
⛑ Sau mổ:
- Tập đi sớm trong 24–48h.
- Tránh cúi – xoay – vặn trong vài tuần đầu.
- Tập cơ lại từ nhẹ đến nâng cao, theo hướng dẫn phục hồi.
⏳ Tiên lượng và khả năng tái phát
- Phần lớn người bệnh cải thiện rõ sau 1–3 tháng điều trị đúng.
- Khoảng 20–25% có thể tái phát trong đời, nên cần duy trì tập và tư thế đúng.
- Sau mổ, đau thường giảm trước, sức cơ cải thiện dần, cảm giác phục hồi sau cùng.
🚩 Khi nào cần đi khám ngay?
👉 Hãy đến gặp bác sĩ nếu có các dấu hiệu sau:
- Đau nhiều không giảm sau vài tuần.
- Đau lan chân kèm yếu, đi không vững.
- Tiểu tiện không kiểm soát, tê vùng sinh dục – hậu môn.
🎯 Ghi nhớ dành cho bạn
- Đa số thoát vị có thể hồi phục không cần mổ.
- Mổ không phải “xong hẳn”, cần tập lại đúng cách để tránh tái phát.
- Thói quen sống, tư thế và tập luyện là chìa khoá để sống khoẻ với cột sống.