1. Giới thiệu
Não là trung tâm điều khiển của cơ thể, nặng khoảng 1,3–1,4 kg, nằm trong hộp sọ để được bảo vệ. Từ não, các tín hiệu thần kinh đi qua tủy sống và dây thần kinh để điều khiển vận động, cảm giác, trí nhớ, cảm xúc, ngôn ngữ và nhiều chức năng sống quan trọng.
2. Vỏ não (cortex)
- Là lớp ngoài cùng, xám, gấp nếp thành nhiều hồi và rãnh.
- Chia thành 4 thùy chính, mỗi thùy có vai trò riêng:
- Thùy trán: điều khiển vận động, suy nghĩ, lập kế hoạch, nhân cách.
- Thùy đỉnh: cảm giác cơ thể, định hướng không gian.
- Thùy thái dương: nghe, hiểu ngôn ngữ, trí nhớ.
- Thùy chẩm: thị giác.
👉 Liên hệ bệnh lý:
- Đột quỵ thùy trán có thể gây yếu liệt nửa người.
- Tổn thương thùy thái dương ảnh hưởng trí nhớ hoặc gây co giật.
- Bệnh Alzheimer bắt đầu từ vỏ não vùng thái dương – hải mã.
3. Các cấu trúc dưới vỏ não
Nằm sâu bên trong, bao gồm:
- Hạch nền (basal ganglia): điều khiển vận động tinh tế.
- Đồi thị: “trạm trung chuyển” thông tin cảm giác.
- Vùng dưới đồi: điều hòa nội tiết, giấc ngủ, thân nhiệt.
👉 Liên hệ bệnh lý:
- Bệnh Parkinson do thoái hóa hạch nền → run tay chân, cứng đờ.
- Rối loạn giấc ngủ, rối loạn nội tiết có thể liên quan vùng dưới đồi.
4. Thân não
- Gồm hành não, cầu não, não giữa.
- Là nơi nối giữa não và tủy sống.
- Điều khiển các chức năng sống cơ bản: hô hấp, tim mạch, nuốt, giấc ngủ.
👉 Liên hệ bệnh lý:
- Đột quỵ thân não có thể gây nguy hiểm tính mạng ngay lập tức.
- Tổn thương thân não làm bệnh nhân hôn mê, rối loạn hô hấp, nuốt khó.
5. Tiểu não
- Nằm phía sau, dưới thùy chẩm.
- Giúp phối hợp động tác, giữ thăng bằng, điều hòa trương lực cơ.
👉 Liên hệ bệnh lý:
- Tổn thương tiểu não → đi loạng choạng, mất thăng bằng, run khi cử động.
- Say rượu tạm thời cũng ảnh hưởng tiểu não, gây mất thăng bằng.
6. Tổng kết
- Não là cơ quan điều khiển toàn bộ hoạt động của con người.
- Vỏ não, cấu trúc dưới vỏ, thân não và tiểu não phối hợp chặt chẽ để duy trì sự sống và các hoạt động thể chất – tinh thần.
- Hiểu chức năng từng vùng giúp ta lý giải các bệnh lý thần kinh như đột quỵ, Parkinson, Alzheimer, u não…
📌 Ghi nhớ cho người bệnh và gia đình
- Đau đầu dữ dội, yếu liệt, mất ý thức, rối loạn ngôn ngữ → đi cấp cứu ngay (cờ đỏ).
- Thăm khám định kỳ nếu có bệnh mạn tính (tăng huyết áp, tiểu đường) để phòng đột quỵ.
- Tập luyện, ăn uống, giữ lối sống lành mạnh giúp bảo vệ não bộ.