1. Giới thiệu
Các đám rối thần kinh là nơi nhiều rễ thần kinh từ tủy sống tập hợp lại, rồi chia nhánh đi đến chi trên và chi dưới. Đây là “trạm trung chuyển” quan trọng, quyết định khả năng vận động và cảm giác của tay, chân.
2. Đám rối thần kinh cánh tay
- Xuất phát từ tủy cổ C5 đến ngực T1.
- Điều khiển hầu hết vận động và cảm giác chi trên.
- Vai trò: nâng vai, cử động cánh tay, bàn tay, ngón tay.
👉 Bệnh lý thường gặp:
- Viêm đám rối cánh tay (Parsonage-Turner): khởi phát đột ngột, đau vai dữ dội, sau đó yếu cơ tay.
- Tổn thương do chấn thương (tai nạn, sinh khó, té ngã) → liệt tay một phần hoặc hoàn toàn.
- U hoặc xạ trị vùng ngực – nách → chèn ép đám rối, gây đau và yếu tay.
- Bệnh lý đám rối do tiểu đường → đau, yếu cơ vai – tay.
3. Đám rối thắt lưng cùng
- Xuất phát từ tủy thắt lưng L1–L5 và cùng S1–S4.
- Điều khiển vận động và cảm giác chi dưới.
- Vai trò: đi lại, đứng, chạy, cử động bàn chân.
👉 Bệnh lý thường gặp:
- Viêm đám rối thắt lưng cùng (amyotrophy do tiểu đường): đau thắt lưng – hông, sau đó yếu và teo cơ đùi.
- Tổn thương do chấn thương vùng chậu, phẫu thuật → yếu liệt chân.
- U hoặc chèn ép tại vùng chậu → đau và rối loạn cảm giác chi dưới.
4. Tại sao cần hiểu về đám rối thần kinh?
- Giúp bệnh nhân và gia đình hiểu vì sao có thể bị yếu hoặc tê một vùng rộng (cả tay hoặc cả chân) chứ không chỉ một ngón hay một cơ.
- Phân biệt với bệnh lý của dây thần kinh đơn lẻ (như thần kinh giữa, thần kinh tọa).
- Trong phục hồi, bác sĩ dựa vào vùng chi phối của đám rối để thiết kế bài tập và dụng cụ hỗ trợ phù hợp.
5. Ghi nhớ
- Đám rối thần kinh là “ngã tư” của các rễ thần kinh.
- Tổn thương đám rối thường gây ảnh hưởng rộng (cả chi), khác với tổn thương một dây thần kinh đơn lẻ.
- Cần đi khám ngay khi:
- Đau dữ dội lan cả vai – tay hoặc hông – chân, kèm yếu cơ.
- Yếu liệt tiến triển nhanh.
- Có tiền sử tiểu đường kèm đau – yếu chi.